Kultura bartnicza trafiła na listę UNESCO!

No to w końcu mamy to!

Kiedy 17 grudnia 2020 ze swojego biura w Kingstone podczas 15 Sesji Międzyrządowego Komitetu Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa (UNESCO) Pani Minister Kultury i Sportu Jamajki – Olivia Grange – uderzyła drewnianym młotkiem kultura bartnicza stała się częścią Światowego Dziedzictwa Ludzkości! Po 5  latach starań w końcu możemy odetchnąć z ulgą. Od wpisania bartnictwa na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa w 2016 roku był to cel naszej organizacji. Możemy sobie pogratulować, podziękować wszystkim zaangażowanym w proces, ale też spojrzeć na bartnictwo w Polsce i na Białorusi z pewną refleksją, wyciągnąć wnioski na przyszłość i postawić sobie jako organizacji nowe cele na kolejne lata. Opis prac nad wnioskim zamieściliśmy wcześniej na naszym blogu, warto przy tej okazji poznać historię prac nad wpisem.

Od czasu podjęcia prac nad przygotowaniem wniosku na Listę Krajową i założenia naszego Bractwa w 2015 roku, wiele się w temacie bartnictwa zmieniło. Wciągnięcie kolejnej kłody czy wykonanie kolejnej barci, nie jest już wydarzeniem przyciągającym ogólną atencję – spowszedniało i to nas bardzo cieszy! Przybyło grup, organizacji, ale też pojedynczych pasjonatów zajmujących się bartnictwem, co nas również bardzo cieszy! Jedni zakładają własne bractwa i organizacje, jak Kurpiowskie Bractwo w 2018 roku, inni dołączają działać razem z nami. Bartnictwo coraz częściej postrzegane jest jako wspólne dziedzictwo narodów dawnej Rzeczypospolitej – co jest dla nas bardzo ważne i również nas cieszy. To dzięki współpracy z Białorusinami, dostrzeżeniu podobieństw i przyjęciu wspólnej narracji udało się doprowadzić prace nad wnioskiem do szczęśliwego finału.

Wiele w tym zasługi dokumentalisty, prof. Krzysztofa Hejke, szereg wystaw profesora, które mieliśmy przyjemność współorganizować w Polsce, na Litwie, Białorusi i Ukrainie, tylko przybliżyło i upowszechniło nasz sposób postrzegania bartnictwa. Podsumowaniem tych działań była książka „Ostatni bartnicy”, która oprócz tekstów i zdjęć autora, zawierała również teksty historyków, etnografów oraz pasjonatów bartnictwa przedstawiających to zjawisko w krajach tworzacych niegdyś Rzeczypospolitą Obojga Narodów.

Mamy nadzieję, że wpis nada tradycjom bartniczym nowy wymiar i potrzebny rozgłos – pokaże, że współpraca ze stroną społeczną z Białorusi ma głęboki sens w budowaniu wzajemnego zrozumienia. Że oddolne incjatywy wsparte na pewnym etapie przez organy państwa dają wymierne efekty w promocji Polski za granicą, bo przecież jest to coś, czym możemy się chwalić i dzieki czemu możemy promować naszą kulturę. Bartnictwo na Zachód w ostatnich latach trafia właśnie za pośrednictwem instruktorów z Polski, głównie z okolic Spały, którzy regularnie jeżdżą do Niemiec prowadzić warsztaty bartnicze. Nasza organizacja też ma w tym swój udział, tylko w 2019 roku mieliśmy przyjemość poprowadzić aż 5 warsztatów poza granicami RP.

W tym wszystkim jesteśmy też nieco lokalnymi patriotami, mamy nadzieję, że wpis przyczyni się rownież do promocji Puszczy Augustowskiej – naszej kolebki i terenów nam bliskich – w kraju i za granicą, bo to tu mamy zachowaną populację pszczoły rodzimej – środkowoeuropejskiej – i zachowanie bartnictwa ma na naszych terenach także wymierny skutek w utrzymaniu populacji pszczoły rodzimej. Od lat rozwijamy bartnictwo w oparciu o zachowane elementy miejscowe i współpracę z Białorusinami. Zdążyliśmy stworzyć sprawnie działajacą acz niewielką społeczność bartników w Augustowie i najbliższej okolicy. A organizowane co rok Barciowisko czy Kleczba, stały się już od lat stałym punktem spotkań z innymi grupami i osobami zaangażowanymi w ruch bartniczy w Polsce.

Czego zabrakło, to zaznaczenia międzynarodowego charakteru wniosku, ani na stronach Ministerstwa, ani w notatkach prasowych rozsyłanych przez PAP, jak i w niektórych innych rządowych mediach, zabrakło informacji, że był to wniosek międzynarodowy: Polski i Białorusi – zabrakło celowo lub przez przypadek podkreślenia tego, na czym nam najbardziej zależy: pokazania bartnictwa jako wspólnego elementu kultury i tradycji narodów dawnej Rzeczypospolitej.

Uznanie kultury bartniczej elementem Światowego Dziedzictwa UNESCO pozwala też mieć nadzieję, na podkreślenie kulturowej i środowiskowej funkcji starych drzew i fragmentów lasów, które zamiast być wycinane na surowiec, powinny być zachowywane dla kontynuowania tradycji bartniczych i ochrony pszczół w leśnych ekosystemach. Mamy nadzieję, że przyczyni się ono do zwiększenia roli lokalnych społeczności w kształtowaniu lasów w swojej najbliższej okolicy.

Wpis to kolejny krok na naszej drodze – wiele jest jeszcze do zrobienia w najbliższych latach. Szczegółowym planem działania podzielimy się nim z Wami już niebawem…

Na koniec kilka zebranych linków do materiałów na temat wpisu:

PAP Komunikat 17.12.2020 :