Blog | Strona 7 | Bartnictwo (pl)

11 kwi 2017

admin wydarzenia Permalink

IV Warsztaty Bartnicze w Puszczy Augustowskiej

admin 11 kwietnia 2017

Jak co roku na wiosnę z adeptami i miłośnikami bartnictwa dzieliliśmy się wiedzą i doświadczeniem podczas warsztatów bartniczych. IV Warsztaty Bartnicze w Puszczy Augustowskiej odbyły się w dniach 24-26.03.2017. Ze strony Bractwa warsztaty prowadziła trójka bartników: Piotr Piłasiewicz, Paweł Mikucki i Rafał Liśkiewicz. Jak co roku wiosenna edycja odbyła się w Gajówce Buduk w Nadleśnictwie Głęboki Bród. Tym razem zainteresowanie wydarzeniem wyraziły Lasy Państwowe i to nawet na szczeblu regionalnym. Współpraca naszej organizacji z Nadleśnictwem Głęboki Bród od początku układa się pomyślnie, ale tym razem, oprócz Nadleśniczego, odwiedził nas również rzecznik prasowy RDLP Białystok, który zaprosił na nasze wydarzenie chyba wszystkie stacje telewizyjne w promieniu 200 km. Z zaproszenia chciał skorzystać nawet TVN24 z relacją na żywo, natomiast finalnie nie przyjechał, pojawiła się za to TVPBiałystok i z jej wizyty powstał krótki materiał. Może i dobrze, że finalnie przyjechała tylko jedna ekipa telewizyjna, bo w innym wypadku nasi bartnicy – zamiast pracować i szkolić uczestników warsztatów – pewnie większość czasu musieliby spędzać z ciekawskimi dziennikarzami, choć nie powiem, rozgłos i zainteresowanie, jakie obecność telewizji krajowej na miejscu mogłaby wywołać, byłyby wskazane zarówno z perspektywy dalszego rozwoju naszych działań, jak i szerzej – problemu rodzimych gatunków pszczoły miodnej i jej ochrony.

Praca wre na Buduku. Fot. P. Piłasiewicz

Niestety, jedyny obraz bartnictwa jaki przebił się i dalej przebija się do szerszej publiczności, to tradycje zaczerpnięte z dalekiej Baszkirii, a sprawa tak wcale nie wygląda. Ale wracając do relacji z warsztatów… Wzięło w nich udział 10 osób, a wśród nich – 3 uczestników programu stypendialnego, jaki z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego otrzymał Piotr Piłasiewicz, założyciel Bractwa Bartnego. Program polega na regularnym szkoleniu 5 osób ze wszystkich aspektów pracy bartniczej. Grupa spotyka się raz w miesiącu i przerabia skrupulatnie kolejne elementy pracy bartniczej. (Kolejne spotkanie grupy miało miejsce w weekend 8-9.04.2017, kiedy to skręcano leziwa, ale o tym w kolejnym wpisie).
Read more

23 mar 2017

admin wydarzenia 4 komentarze Permalink

Powrót do Puszczy Białowieskiej

admin 23 marca 2017 4 komentarze

W dniach 10-12 marca gościliśmy w Białowieskim Parku Narodowym (BPN). Nie była to nasza pierwsza wizyta w Rezerwacie Ścisłym, choć pierwsza w nieco poszerzonym gronie. Bractwo Bartne zebrało krąg osób zaangażowanych w bartnictwo w Polsce i wspólnie z Białowieskim Parkiem Narodowym zorganizowaliśmy wejście na teren Rezerwatu Ścisłego celem obejrzenia śladów bartnictwa na tym teranie. To niesamowite miejsce to nie tylko ostatni nizinny las pierwotny Europy, lecz także ostatnie miejsce w Europie, gdzie zachowały się w takiej ilości ślady działalności bartniczej z wieków XIX i XVIII. Wiele suchych sosen nosi tam ślady wyżarów, czyli miejsc z których pozyskiwano smolne łuczywo do kadzenia pszczół i na użytek domowy, w wielu też stojących lub leżących drzewach natrafimy na ślady barci.

Wernisaż wystawy prof. Krzysztofa Hejke „Ostatni bartnicy” w holu muzeum Białowieskiego parku narodowego. fot. P. Kotwica

Wizyta w Puszczy Białowieskiej była połączona z wernisażem wystawy profesora Krzysztofa Hejke „Ostatni bartnicy”, z tej okazji odbyło się też szkolenie dla przewodników po Białowieskim Parku Narodowym właśnie na temat bartnictwa. W sali wykładowej BPN zebrało się ponad 110 licencjonowanych przewodników, jak i kilkadziesiąt osób zainteresowanych tematem spoza kręgu przewodników. Przed tak zacnym towarzystwem mieliśmy przyjemność prowadzić prawie 3 godzinne wykłady i prezentację bartnictwa oraz krótki acz zwięzły panel dyskusyjny. Wykłady prowadzili: prof. Krzysztof Hejke, który wypowiadał się w kontekście swojej pracy dokumentacyjnej ostatnich bartników z Białorusi, Litwy i Ukrainy, Andrzej Keczyński z BPN – opowiadał o bartnictwie w Puszczy Białowieskiej, Piotr Piłasiewicz z Bractwa Bartnego – opowiadał o współczesnym bartnictwie, działalności Bractwa oraz bartnictwie jako niematerialnym dziedzictwie kulturowym terenów dawnej Rzeczpospolitej.

20 mar 2017

admin wydarzenia Permalink

Kłody bartne w Puszczy Sandomierskiej

admin 20 marca 2017

W ostatni weekend przeszliśmy przez prawdziwy maraton dziania kłód. Na zaproszenie Stowarzyszenia Pro Carpathia i dzięki uprzejmości Nadleśnictwa Głogów Małopolski mieliśmy możliwość wykonania i zawieszenia 6 kłód bartnych w lasach Puszczy Sandomierskiej.

Z Augustowa wybraliśmy się we trójkę, zabierając niezbędny sprzęt do wykonania i wciągnięcia kłód. Na miejscu po całonocnej jeździe czekały na nas 3 pnie długie na około 4 metry, nad którymi bez wytchnienia zaczęliśmy pracować. Założenia były bardzo ambitne, na wykonanie zadania przewidzieliśmy tylko 3 dni i muszę w tym miejscu powiedzieć, że gdyby nie pomoc pierwszego dnia pracy Leśniczego z Leśnictwa Kłapówka, Jakuba Władyka, oraz Piotra Grandas, który był inicjatorem projektu „Leśna Pszczoła” (przy realizacji którego uczestniczy nasze Bractwo) nie udało by nam się wykonać ich w przewidzianym terminie. Za okazaną pomoc serdecznie dziękujemy!

Przy pracy pomagał nam inicjator projektu – Piotr Grandas. Fot. P. Piłasiewicz

05 mar 2017

admin Bez kategorii Permalink

Naliboki

admin 5 marca 2017

Puszcza Nalibocka to największy zwarty kompleks leśny na terenie Białorusi, prawie całość objęta jest rezerwatem. W lesie spotkać można żubry, rysie, wilki czy nawet niedźwiedzie. Drzewostan puszczy nie jest stary, dominują drzewa sadzone po II wojnie światowej, ale też – wśród kęp na rozlewiskach puszczańskich rzek – spotkać można samotne dęby, sosny czy lipy imponujących wprost rozmiarów. W okresie międzywojennym, kiedy las ten znajdował się na pograniczu polsko-sowieckim rozwijało się w puszczy osadnictwo w niewielkich wioskach śródleśnych lub pojedynczych leśnych gospodarstwach, zwanych na Kresach chutorami. Są to niesamowicie malowniczo położone miejsca, często na niewielkich wzniesieniach otoczone bagniskami, rozlewiskami lub lasem ze wszystkich stron, z których zazwyczaj rozpościera się widok na pobliską łąkę, dawniej koszoną i użytkowaną, a obecnie zarośniętą i zapomnianą. W jednym z takich chutorów mieszka nasz bartnik Ivan.

Przejście po żeremiu przez rozlewiska Wołki/ Fot. P. Piłasiewicz

Umawiamy się z Ivanem na moście koło miejscowości Bakszty przy drodze Lida-Mińsk, 190 km na wschód od Grodna. Rzeka rozlewa szeroko na okoliczne łąki podchodząc pod drogę, w dali widać ostatnie zabudowania wsi po jednej stronie rzeki, po drugiej zaczyna się ściana lasu, północny kraniec Puszczy Nalibockiej. Witamy się i udajemy się za Ivanem wąską drogą po usypanej grobli, następnie przez las, bagna i znów las. Nim docieramy na miejsce przejeżdżamy ponad 20 km, mijając tylko jeden zamieszkały chutor z 3 domami. Pozostałe mijane polany są puste, znajdują się na nich już tylko resztki zabudowań.

– Tuż po II wojnie takich chutorów było tu ponad 400, obecnie zamieszkałych pozostaje około 20 z nich. Ich mieszkańcy albo wyjechali do miast, albo przenieśli się na obrzeża większych wiosek, gdzie łatwiej jest po prostu żyć – mówi Ivan.
Read more

15 lut 2017

admin Bez kategorii Permalink

Bartnictwo w Inflantach

admin 15 lutego 2017

Łotwa i Estonia, tereny piękne i ciekawe turystycznie, z bogata historią. Dawne rubieże Rzeczpospolitej, przez które wielokrotnie Polska i Litwa wplątywała się w wojny ze Szwecją i Rosją. Kraje dumne ze swej kultury, odrębności i tradycji. Dla nas interesujące pod kątem wypracowania specyficznej formy bartnictwa. Co do zasady bartnictwo w Inflantach nie różniło się od tego w Rzeczypospolitej – gatunki używanych drzew podobne, narzędzia również. Do wchodzenia używano leziwa, choć z dość odmienną kluczką wykonaną z brzozowej rozwierconej gałęzi, przez środek której przechodziły plecione sznury.

Leziwo Łotwa. Skan od Ivana Osipau, źródło nieznane, zapewne jedna z prac August Johann Gottfried Bielenstein, łotewskiego etnografa niemieckiego pochodzenia

Sposób zakładania leziwa na drzewo był miejscami nieco inny, bo częstokroć zamiast wspinać się za pomocą leziwa, tworząc kolejne pętle, zakładało się leżajo, używając długiej tyczki zakończonej niewielkim hakiem do zaczepienia o gałąź. A to dlatego też, że w tej krainie barcie zakładano znacznie niżej, czasem zaledwie 1,5 metra nad ziemią. Inspirujące są natomiast zdobienia śniotów, czyli dodatkowych desek zasłaniających otwór bartny, nanoszone jest na nie nie tylko klejmo, czyli znak bartny, ale też wzory znane z ludowych tkanin i krajanek, w podobny sposób jest też udekorowany zatwór zasłonięty śniotem.

Skan otrzymany od Ivana Osipau, źródło nieznane, zapewne jedna z prac August Johann Gottfried Bielenstein, łotewskiego etnografa niemieckiego pochodzenia

O bartnictwie na Łotwie i w Estonii wiemy – jako Polacy – stosunkowo niedużo. W pracach wydanych w naszym języku, jeśli pojawiają się jakieś informacje na temat bartnictwa, to zaczerpnięte głównie z jednego źródła: prac estońskiego etnografa opublikowanych po estońsku w roku 1939. Nieco nas w temat wprowadził znajomy bartnik z Łotwy – Anatolij, który pierwszą kłodę wykonał wraz z a nami w Puszczy Augustowskiej w listopadzie 2015 roku. Po powrocie do domu w przeciągu tygodnia od warsztatów wydział barć w dębie i to ponad 10 metrów nad ziemią! Obecnie gospodarzy na 3 kłodach i jednej barci.

Barcie w Inflantach powstawały stosunkowo nisko, bo już na wysokości 1,5 metra od ziemi, czemu? Trudno powiedzieć – może po prostu ludzie żyli bardziej zgodnie, było mniej złodziejstwa i nie trzeba było zabezpieczać swoich pszczół, umieszczając je wysoko nad ziemią? Tego nie wiemy na pewno. Ale z cała pewnością wiemy, że tam również bartnictwo trafia na podatny grunt.

F. Linndus, barć w Estonii, rok 1933

F. Linndus, bartnik otwierający barć, Estonia, rok 1933

„Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego”

Źródła na temat bartnictwa w Inflantach:

A. Bielenstein, Die Holzbauten und Holzgerate der Letten, 1907,

F. Linnus, Esti Prahwa Musseumi Aastraamat, XII-XIII, Tartu 1939,

F. Linnus, Esti Vanen Mesindus I Metsamesindus, Tartu 1940,

T. Siudowska-Myzykowa, Materiały do bartnictwa w północno-wschodniej Europie…, Wrocław 1960.

28 gru 2016

admin wydarzenia Permalink

Bartnik przy kłodzie, południowe Polesie, Ukraina Fot. prof. K. Hejke

Podsumowanie roku 2016

admin 28 grudnia 2016

Za kilka dni Sylwester, czas na podsumowanie działalności bartniczej w mijającym roku 2016. To już trzecie tego typu zestawienie, jakie przygotowuję, więc za nami już pełne trzy lata działalności. Drzewa rosną, bartników przybywa – także są powody do radości. Ten rok był bardzo ważny dla rozwoju bartnictwa w Polsce, a to ze względu na dwie sprawy: 1) zamieszanie jakie wokół tematu wywołał film „Łowcy Miodu”, 2) uznanie bartnictwa częścią Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Polsce. O ile do realizacji filmu nie przyczyniliśmy się zbytnio, o tyle wpis bartnictwa na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa jest efektem naszych działań. To w zasadzie nie koniec, a dopiero punk wyjścia do naszych dalszych działań, ale po kolei…

Rok 2016 rozpoczął się całkiem interesująco, ale też intensywnie – przygotowaniami do wystawy autorstwa prof. Krzysztofa Hejke „Ostatni bartnicy” w Muzeum Etnograficznym. Wernisaż odbył się 27 stycznia, wystawa cieszyła się dużym zainteresowaniem, wobec czego ekspozycja została przedłużona o miesiąc. Była to pierwsza prezentacja bartnictwa jako elementu transgranicznego łączącego narody terenu dawnej Rzeczpospolitej. W kolejnych miesiącach wystawa była prezentowana pod Krakowem, w Sądeckim Bartniku w Stróżach oraz na Ukrainie i Białorusi. W styczniu Bractwo wsparło WOŚP, przeznaczając na aukcję charytatywną jedną z niewielu baniek miodu bartnego pozyskanych w 2015 roku. Postaramy się, aby tego typu akcje organizować regularnie – co roku. W roku bieżącym, co prawda miodu nie pobierałem, ale z pomocą przyszedł pan Sławomir Niemkiewicz, który przeznaczył na ten cel miód pozyskany ze swej ostatniej zasiedlonej kłody bartnej.

18 lis 2016

admin wydarzenia Permalink

Warsztaty bartnicze w Austrii

admin 18 listopada 2016

Niedawno jeden z naszych bartników Piotr Piłasiewicz wrócił z Austrii, z pięknej doliny Stubai pod Innsbruckiem. Celem wizyty było poprowadzenie kolejnych w tym roku warsztatów bartniczych, tym razem pierwszych na terenie Austrii. Warsztaty organizował Alban Klose, przewodniczący Tyrolskiego Związku Buckfasta.

Związki pszczelarskie w Austrii są podzielone – można powiedzieć rasowo – zgodnie z pszczołami, jakich używają pszczelarze zrzeszeni w danej organizacji. Największy z nich to Austriackie Stowarzyszenie Carniki (Krainki). Jest to najbardziej popularna pszczoła w tym kraju. Ciekawą historię odnośnie podziału pszczół w Austrii opowiadał Alban:

– Po dojściu do władzy nazistów powstał Aryjski Związek Pszczelarzy, który swoje chore teorie narodowo-socjalistyczne zaczął przekładać na pszczoły. Po swoich „badaniach” stwierdził, że najbardziej aryjską pszczołą jest krainka, i tak występująca powszechnie jeszcze w latach 30. alpejska odmiana pszczoły czarnej (Apis melifera melifera) została całkowicie wytępiona i zastąpiona Krainką, w imię czystości rasy.

Wprowadzenie teoretyczne. Fot. Jesse Kent

01 lis 2016

admin wydarzenia Permalink

„Ostatni Bartnicy” – wystawa na Ukrainie

admin 1 listopada 2016

30.10.2016 w Galerii w Łucku na Ukrainie odbył się wernisaż wystawy autorstwa prof. Krzysztofa Hejke pt. „Ostatni Bartnicy”. Wystawa była współorganizowana przez nasze Bractwo, jak również Generalny Konsulat RP w Łucku oraz Galerię Sztuki Narodowego Związku Artystów Ukrainy w Łucku Vilart.com.ua. Jest to kolejne działanie artystyczne pana Krzysztofa, które nasza organizacja wsparła. Nasza wizja bartnictwa jest zbieżna, pokazujemy i promujemy razem bartnictwo jako transgraniczny element kultury i tradycji narodów dawnej Rzeczpospolitej, dlatego niezmiernie cieszy nas fakt, że wystawa po premierze i kilku pokazach w Polsce dotarła na Ukrainę, a niedługo zostanie przeniesiona do Pińska na Białoruś.

Do Łucka z Augustowa jest ponad 600 km, ale długo na wyjazd się nie zastanawialiśmy, to właśnie takie bartnictwo chcemy pokazywać i promować: transgraniczne, inspirowane pracą tytułowych „Ostatnich Bartników” z Białorusi, Ukrainy, Litwy i Polski. Ze względu na długa trasę jak i granicę, której przekroczenie zajmuje zazwyczaj sporo czasu, wyjechaliśmy w sobotę i przenocowaliśmy w Lublinie, dzięki pomocy i uprzejmości Centrum Spotkań Kultur i naszego przyjaciela Marcina Sudzińskiego.

W organizacji wystawy w Łucku pomógł Generalny Konsulat RP w Łucku, zarówno w osobie pana konsula Krzysztofa Sawickiego, jak i całego personelu tej placówki, za co serdecznie dziękujemy. Jak wspominał pan konsul po wystawie, misją Konsulatów jest nie tylko wystawianie wiz, ale utrzymywanie łączności z Polską i promocja naszej kultury. Bartnictwo jest naszym wspolnym dziedzictwem, dlatego neizmiernie cieszy fakt zaangażowania służb konsularnych w prezentację bartnictwa.

Konsul generalny RR w Łucku – pan Krzysztof Sawicki i prof. Krzysztof Hejke. Fot. Jurij Wareszczuk

18 paź 2016

admin wydarzenia Permalink

Bartnictwo uznane Niematerialnym Dziedzictwem Kulturowym

admin 18 października 2016

14 października 2016 roku w Krakowskich Sukiennicach odbyło się wręczenie decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o wpisie na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego 12 nowych elementów, w tym między innymi bartnictwa. Impreza zebrała szereg kolorowych postaci w strojach ludowych z najróżniejszych rejonów Polski, np. Górali z Żywiecczyzny, Kaszubów, Tkaczy Nadbużańskich, Sokolników z koła PZŁ oraz kilku bartników, którzy co prawda nie występowali w strojach ludowych, ale przed wręczeniem decyzji w ramach I Forum Europa Chiny, poświęconego ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego, prezentowali narzędzia bartnicze i częstowali uczestników miodem bartnym wybranym specjalnie na tę okazję z barci w okolicach Zielonej Góry przez Rafała Liśkiewicza z Bractwa Bartnego.

Prezentacja wybranych zjawisk wpisanych na Listę Niematerialnego Dziedzictwa przed galą. Fot. Bractwo Bartne

Wniosek o wpis został przygotowany przez nasze Bractwo wraz z profesorem Krzysztofem Hejke, którego niestety zabrakło na gali. Był za to z nami tego dnia jeden z rdzennych depozytariuszy tradycji bartniczych, pan Sławomir Niemkiewicz z Budwieci, który jeszcze w latach 70. uczył się pszczelarzenia na pasiece swojego ojca złożonej wyłącznie z kłód bartnych zwiezionych z lasu i ustawionych na ziemi. Do czasów obecnych zachował zwyczaj pozyskiwania miodu poprzez odciskanie plastrów, i mimo że obecnie prowadzi pasiekę na ulach warszawskich, to dalej w ten sposób pozyskuje miód! Cieszy nas bardzo obecność jednego z tych, dzięki którym znaleźliśmy cienkie nitki łączące nasze działania bartnicze z wspaniałą przeszłością tej profesji sprzed wieków. To dzięki takim ludziom mamy okazje dowiedzieć się więcej i poznać lepiej specyfikę pracy z pszczołami w kłodach i barciach. Dużo więcej takich osób znajdujemy na Białorusi, jednak specyfika instytucji, jaką jest Krajową Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, nie dopuszcza składania wniosków na podstawie zachowanych tradycji przez osoby nie zamieszkujące na terenie Polski, nawet jeśli część z nich ma korzenie polskie lub deklaruje narodowość Polską, ale zamieszkuje na stałe na terenie Białorusi.

04 paź 2016

admin Bez kategorii Permalink

Bartnictwo wraca nad Bug

admin 4 października 2016

W dniach 29.09-1.10.2016 odbyły się warsztaty bartnicze w Monastyrze św. Onufrego w Jabłecznej nad Bugiem. Warsztaty organizowało nasze Bractwo wspólnie z Centerum Spotkań Kultur z Lublina i Prawosławnym Monastyrem w Jabłecznej. Jabłeczna to miejsce pielgrzymowania, pracy i odpoczynku. Głównym założeniem warsztatów było przekazanie wiedzy bartniczej członkom miejscowej wspólnoty, tak aby mogli dalej kultywować tradycje bartnicze. To obszar pogranicza kultur i narodów, to wreszcie wspaniała nadbużańska przyroda gdzie ta niepozorna na pierwszy rzut oka rzeka nadaje rytm naturze i wpływa znacząco na miejscowy ekosystem. W warsztatach wzięło udział 4 uczestników: Mariusz Balewski, Mariusz Chachuła, Jakub Cupriak, oraz ojciec Makary, który prowadzi przyklasztorną pasiekę oraz Piotr Piłasiewicz i Marcin Sudziński z ramienia Bractwa Bartnego i CSK. Po warsztatach pod opieką ojca Makarego została kłoda bartna wciągniętą wspólnymi siłami na ponad 500 letni dąb, pamiętający zapewne powstanie miejscowego klasztoru. Ojcu zostawiliśmy również komplet narzędzi bartnych także na pewno nie będzie to ostatnia kłoda jaka w tym miejscu powstała. Mamy nadzieje, że nowe hobby ojca przyczyni się do rozprzestrzenienia tradycji bartniczych w tym regionu. Mniszki z klasztoru na Garbarce, świętego miejsca prawosławia do którego rokrocznie pielgrzymuje tysiące wiernych, już złożyły u niego zamówienie na kłodę bartną do ich wspólnoty. Z pomysłem przeprowadzenia warsztatów wyszedł Marcin Sudziński prowadzący pasiekę i pracownie pszczelarska na dachu CSK w Lublinie, a także współpracownik naszego Bractwa, a dzięki uprzejmości wójta gminy Sławatycze udało się uzyskać zgodę na zainstalowanie barci na pomniku przyrody. Namiestnik klasztoru Archimandryta Atanazy poparł ochoczo pomysł na przeprowadzenie warsztatów w klasztorze. Pochodzi on z niewielkiej wsi w Puszczy Białowieskiej o nazwie Łuplanka Stara, związanej żywo z bartnictwem. Jest to osada śródleśna założona przez bartników, którzy chcąc chronić swoje barcie przed kradzieżami przenieśli się głębiej w las zakładając osadę i dawali łupnia nieproszonym gościom zapuszczającym się w tą okolicę.

Wszystkie wykonane kłody zostały zabrane przez uczestników, jedna trafiła do nauczyciela przedmiotów zawodowych ze szkoły w Pszczelej Woli, pana Mariusza Chachuły, mam nadzieje, że te warsztaty przyczynią się też do lepszego zrozumienia zagadnień bartnictwa przez zawodowych pszczelarzy. Choć tym razem więcej było praktyki niż teorii.

Ekipa warsztatów bartniczycgh w Jabłecznej i owoce naszej pracy. Fot. Bractwo Bartne